استخراج ارزهای دیجیتال یا ماینینگ (Mining) به فرایند تولید کوین‌های جدید و تأمین امنیت در شبکه‌های مبتنی‌بر اثبات کار (PoW) می‌گویند. این روش با ظهور بیت کوین پدید آمد و کم‌کم به صنعتی بزرگ تبدیل شد. رشد هرچه‌بیشتر این صنعت و گسترش آن به دیگر ارزهای دیجیتال مبتنی‌بر اثبات کار، مشکلات و دغدغه‌های مختلفی را به‌دنبال داشته است. این مشکلات مانند آثار زیست‌محیطی و مصرف زیاد انرژی، آینده ماینینگ را در هاله‌ای از ابهام فروبرده است.
در این مطلب، می‌خواهیم نگاهی به آینده استخراج ارزهای دیجیتال و عوامل تهدیدکننده آن بیندازیم و بررسی می‌کنیم که در شرایط کنونی، صنعت ماینینگ چه راه‌هایی برای عبور از مشکلات پیش رو دارد و به چه سمت‌وسویی حرکت می‌کند.
عوامل تهدیدکننده آینده استخراج
صنعت استخراج و به‌کلی الگوریتم‌های مبتنی‌بر استخراج با تهدیدهایی جدی روبه‌رو هستند که اگر نتوانند آن‌ها را رفع کنند، آینده استخراج ممکن است به‌خطر بیافتد. برای درک بهتر شرایط فعلی و آینده ماینینگ ارزهای دیجیتال، ابتدا این تهدیدها را با‌هم مرور می‌کنیم.
ممنوعیت قانونی
در سال‌های گذشته، اوج‌گیری محبوبیت ارزهای دیجیتال و گسترش استخراج در ابعاد صنعتی واکنش حکومت‌ها را به این حوزه به‌دنبال داشت و کشورهای مختلف برخوردهای متفاوتی با این صنعت کردند. در‌حالی‌که برخی از کشورها به استقبال از صنعت ماینینگ رفتند، برخی دیگر رویکرد سخت‌گیرانه‌‌تری دربرابر آن در پیش گرفتند.
اواسط سال ۲۰۲۱، مقامات چینی ماینینگ ارزهای دیجیتال را در این کشور ممنوع اعلام کردند. با‌توجه‌به اینکه بیش از نیمی از بازار استخراج بیت کوین و اتریوم در‌اختیار ماینرهای چینی بود، این اقدام تأثیر منفی گسترده‌ای در این حوزه در پی داشت. بدترین اتفاقی که می‌تواند در‌انتظار آینده استخراج باشد، دنباله‌روی کشورهای دیگر از چین است.
در‌حال‌حاضر، کشورهای انگشت‌شماری، ازجمله مصر، عراق، قطر، عمان، مراکش، الجزایر، تونس و بنگلادش، استخراج ارزهای دیجیتال را ممنوع اعلام کرده‌اند. کشورهایی مانند هند، بولیوی، کلمبیا، اندونزی، غنا، مکزیک و نپال هم با اِعمال محدودیت‌های دیگر مانند ممنوعیت معاملات و وضع مالیات سنگین بر ارزهای دیجیتال، استخراج را به کاری دشوار تبدیل کرده‌اند. این صنعت حتی اگر با ممنوعیت کامل روبه‌رو نشود، همچنان ممکن است گرفتار قوانین و مقررات دست‌وپاگیرتری شود که ادامه فعالیت ماینرها را عملاً سخت و غیرسودآور می‌کنند.
مصرف زیاد انرژی و رواج اثبات سهام
مزرعه‌ی استخراج بیت‌فارمز (Bitfarms) در کانادا
برخی از حامیان ارزهای دیجیتال بر این باورند که برای کاهش اعتراض‌ها به مصرف انرژی بیت کوین، باید به‌سمت الگوریتم اثبات سهام حرکت کرد. در اثبات سهام، به‌جای راه‌اندازی دستگاه‌های پرمصرف ماینرها، اعتبارسنج‌ها دارایی‌های خود را به‌عنوان ضمانت صداقتشان در شبکه قفل می‌کنند.
جامعه ارز دیجیتال اتریوم از ایده تغییر الگوریتم استقبال کرد و در جدیدترین به‌روزرسانی این شبکه(مرج اتریوم)، الگوریتم اثبات کار اتریوم را به اثبات سهام تغییر داد. اگرچه گفته می‌شود این تغییر باعث کاهش ۹۹درصدی مصرف انرژی در اتریوم شده است، به‌نظر نمی‌رسد جامعه بیت کوین فعلاً رغبتی به کوچ به اثبات سهام را داشته باشد.
نگرانی‌های زیست‌محیطی روی آینده استخراج
مشکل اصلی درباره آلودگی‌های زیست‌محیطی ناشی از استخراج مربوط به مصرف سوخت‌های فسیلی می‌شود. بیت کوین سالانه حدود ۱۲۵ تراوات‌ساعت انرژی مصرف می‌کند. طبق گزارش‌ها، صنعت استخراج ارزهای دیجیتال از اواسط سال ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۲ عامل ایجاد ۲۷٫۴میلیون تن کربن‌دی‌اکسید بوده است.
تحقیقی که اخیراً در نشریه «Scientific Reports» منتشر شده است، هزینه دلاری آسیب زیست‌محیطی گازهای گلخانه‌ای ناشی از تولید انرژی موردنیاز شبکه بیت کوین را بررسی کرده است. بر‌اساس این تحقیق، ارزش واقعی بیت کوین فقط ۳۵درصدِ ارزش کل بازار آن برآورد شده است. این آمار و ارقام فعالان محیط‌زیست و حتی سیاست‌مداران را برای رسیدن به راه‌حلی مؤثر در ارتباط با آلودگی ناشی از مصرف انرژی شبکه بیت کوین و به‌طورکلی، صنعت استخراج به تکاپو انداخته است.
آیا صنعت ماینینگ تداوم پیدا می‌کند؟
کاربران ارزهای دیجیتال رویکردهای مختلفی در برخورد با این پرسش دارند: برخی به‌دنبال یافتن راهکاری برای تداوم ماینینگ هستند و برخی راه‌های جایگزین را ترجیح می‌دهند. مهاجرت موفقیت‌آمیز اتریوم به اثبات سهام و پیش‌بینی چگونگی کسب درآمد حتی پس از اتمام کل فرایند ماینینگ دو موضوع مسئله‌سازی هستند که دو رویکرد متفاوت در این زمینه را برجسته می‌کنند.
انتقال اتریوم به اثبات سهام
در رویداد مِرج اتریوم (Merge) که اواخر تابستان۱۴۰۱ به‌عنوان بخشی از فرایند به‌روزرسانی اتریوم ۲ اتفاق افتاد، شاهد تغییر کامل الگوریتم اثبات کار اتریوم به الگوریتم اثبات سهام بودیم. پس از این رویداد، نودهای (node’s) اتریوم برای اثبات صحت داده‌ها دیگر به دستگاه‌های پرمصرف ماینینگ نیازی ندارند.
یکی از دلایل مهم این تغییر، تأثیر منفی آلاینده‌های زیست‌محیطی استخراج بود که با انتقاد بسیاری ازجمله سیاست‌مداران روبه‌رو شده بود. به‌گزارش بنیاد اتریوم، رویداد مِرج مصرف انرژی اتریوم را تا ۹۹٫۹۵درصد کاهش داده است.
پس از مِرج، تعداد زیادی از ماینرهای اتریوم با سهام‌گذاری در شبکه وظیفه اعتبارسنجی را برعهده گرفتند. با‌این‌حال، برخی نیز به استخراج آلت کوین‌های استخراج‌شدنی دیگر مانند بیت کوین گلد (BTG) یا اتریوم کلاسیک (ETC) روی آوردند.
ناگفته نماند که پس از رویداد مِرج، برخی از ماینرهای اتریوم نیز از شبکه اصلی جدا شدند و با ایجاد زنجیره‌ای جدید (هارد فورک)، اتریوم مبتنی‌بر اثبات کار (ETHW) را حفظ کردند؛ اگرچه این ماینرها در اقلیت قرار دارند.
پس از استخراج همه بیت کوین‌ها چه می‌شود؟
طبق طراحی شبکه بیت کوین، استخراج این ارز دیجیتال ۱۱۷ سال دیگر، یعنی در سال ۲۱۴۰ به‌پایان می‌رسد. اگرچه زمان زیادی تا سال ۲۱۴۰ باقی مانده، مسئله وضعیت ماینرها پس از استخراج تمام کوین‌ها پرسشی است که به شبکه بیت کوین محدود نیست و در هر بلاک چین مبتنی‌بر ماینینگ که سقف عرضه دارد، ممکن است بحث‌برانگیز باشد.
در شبکه بیت کوین، زمانی‌که تمام کوین‌ها استخراج شدند، کارمزد تراکنش یگانه منبع درآمد ماینرها خواهد بود. مسئله اصلی این‌جاست که آیا کارمزد تراکنش برای دوام‌آوردن ماینرها در شبکه کافی است یا خیر.
اگرچه نمی‌توان فرایند تحول فناوری استخراج را دقیقاً پیش‌بینی کرد، دور از انتظار نیست که در چند دهه آینده، تراشه‌ها و تجهیزات ماینینگ بسیار کوچک‌تر و کم‌مصرف‌تر از دستگاه‌های فعلی طراحی و ساخته شوند؛ به‌‌گونه‌ای که نسبت سود به زیان ماینینگ را افزایش دهند. در‌این‌صورت، می‌توان به سودآوری و ثبات چرخه ماینینگ حتی بعد از اتمام فرایند تولید کوین‌ها امیدوار بود.
علاوه‌بر‌این، درصورت پذیرش گسترده‌تر بیت کوین و افزایش تقاضا برای انجام تراکنش در این شبکه، کارمزد تراکنش‌ها هم احتمالاً به‌اندازه‌ای افزایش می‌یابد که ماینرها را به ادامه فعالیت تشویق کند.
ماینینگ به چه سمتی می‌رود؟
صنعت ماینینگ هم مانند هر حوزه دیگری در فناوری باید با تحول و به‌روزرسانی همراه باشد تا از رشد و توسعه عقب نماند. در‌ادامه، به برخی از جوانب تأثیرگذار بر دگرگونی‌های صنعت استخراج اشاره می‌کنیم که می‌توانند در تصمیم‌گیری ماینرها سرنوشت‌ساز باشند.
ابزار مشتقه مرتبط با ماینینگ
استخراج ارزهای دیجیتال می‌تواند راهی جذاب برای دسترسی به این دسته از دارایی‌ها بدون نیاز به خرید آن‌ها در بازارهای ثانویه باشد. با‌این‌حال، مشکلاتی همچون هزینه خرید تجهیزات ماینینگ و تخصص لازم برای نگه‌داری و هزینه زیاد برق باعث می‌شود بسیاری از ماینرها عطای استخراج را به لقای آن ببخشند! (البته در ایران به دلیل ارزان بودن انرژی بحث متفاوت است.)
ماینرهایی که به‌تنهایی نمی‌توانند استخراج کنند، می‌توانند عضو شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات استخراج ابری همچون «جنسیس ماینینگ» (Genesis Mining) و «بی‌ماین» (BeMine) شوند. این شرکت‌ها به کاربران اجازه می‌دهند قراردادهایی را برای استخراج با نرخ هشی مشخص برای دوره‌ای تعیین‌شده تهیه کنند.
میزان سود حاصل از مشارکت در استخراج ابری چندان ایدئال نیست و در این شرایط، کاربر ترجیح می‌دهد به‌منظور سرمایه‌گذاری مستقیماً کوین بخرد. دراینمیان، ورود محصولات مشتقه‌ای همچون معاملات آتی و قراردادهای اختیار معامله می‌تواند گزینه‌ای برای حفظ ماینرها در شبکه باشد. افزون‌بر‌این، خرید سهام‌های توکنیزه‌شده تولیدکنندگان سخت‌افزارهای ماینینگ یا شرکت‌های استخراج ابری گزینه‌های جذاب دیگری هستند که می‌توانند در کانون توجه ماینرها قرار بگیرند.
دراینمیان، برای کاربرانی که ترجیح می‌دهند روش ساده‌تری برای کسب سود بیشتر انتخاب کنند، نقش پروتکل‌های دارایی‌های مصنوعی ازجمله «سینتتیکس» (Synthetix) و یوام‌اِی (UMA) را نباید نادیده بگیریم. این پروتکل‌ها به کاربران کمک می‌کنند تا با سفته‌بازی دارایی‌هایی که عیناً منعکس‌کننده ارزش محصولات مشتقه پیچیده‌تر هستند، از بازده استخراج خود کسب سود کنند.
ورود ماینینگ به بازی‌ها
ورود ماینینگ به فضای گیم‌فای و بازی‌های درآمدزا می‌تواند اتفاق خوشایندی برای آینده استخراج و جذب ماینرهای بیشتر باشد. به‌عنوان مثال، در بازی «دنیاهای بیگانه» (Alien Worlds) کاربر می‌تواند قطعات زمین را با توکن بومی تریلیوم (TLM) بخرد و با استفاده از ابزارهای درون بازی در این زمین‌های دیجیتالی به استخراج مشغول شود.
همچنین، بازی‌های دیگری مانند «تب طلا» (Gold Fever) و «استار اطلس» (Star Atlas) به بازیکنان اجازه می‌دهند از‌طریق سازوکار ویژه‌ای در بازی توکن استخراج کنند. درمقابل، پلتفرمی همچون «نُوا ماینینگ‌ورس» (NOVA Miningverse) با معرفی مفهومی به نام «بازی برای استخراج» (Play to Mine) استخراج بیت کوین را وارد بازی کرده است و به کاربران هم پاداش بیت کوین می‌دهد.
در این روش، کاربران با خرید توکن‌های بازی علاوه‌بر فرصت سرگرم‌شدن، به گسترش مزرعه ماینینگ بیت کوین کمک می‌کنند که از انرژیهای تجدیدپذیر برای استخراج بیت کوین استفاده می‌کند.
بهبود پایداری انرژی
یکی از روش‌های حفظ جریان ماینینگ استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر برای راه‌اندازی تجهیزات ماینینگ است که شامل انرژیهای برق‌آبی، بادی، خورشیدی، هسته‌ای یا زمین‌گرمایی می‌شوند. در گزارش سال ۲۰۲۲ «شورای استخراج بیت کوین»، در این سال ۵۹٫۵درصد از انرژی استخراج بیت کوین در سرتاسر جهان از انرژیهای تجدیدپذیر تأمین شد که می‌تواند نشانه پیشرفت در این زمینه باشد.
به‌گزارش این شورا، بهره‌وری تجهیزات ماینینگ هرسال ۴۶درصد بهبود پیدا می‌کند که به آلودگی کمتر محیط‌زیست می‌انجامد و استخراج بیت کوین را به یکی از صنایع پیشرو با جذب انرژیهای تجدیدپذیر تبدیل می‌کند.
همچنین، برای حرکت استخراج ارزهای دیجیتال به‌سمت مدلی کاملاً دوستدار محیط‌زیست اقدامات بیشتری نیز در دست انجام است. به‌عنوان مثال، سال ۲۰۲۲ شاهد شروع همکاری بزرگی بین شرکت‌های بلاک‌استریم (Blockstream) و بلاک (Block) در راه‌اندازی مزرعه ماینینگی بودیم که برای تأمین انرژی خود از پنل‌های خورشیدی تسلا (Tesla) استفاده می‌کنند.
عرضه عمومی سهام شرکت‌های ماینینگ
یکی دیگر از اتفاقاتی که می‌تواند ورق را بهنفع آینده استخراج برگرداند، ورود شرکت‌های ماینینگ به بازار سهام است. با‌توجه‌به هزینه‌های مربوط به تولید و بهره‌برداری و توزیع سخت‌افزارهای مدرن ماینینگ، ورود به بازار سهام هم بهنفع خودِ شرکت‌هاست و هم می‌تواند سرمایه چشمگیری به بازار ماینینگ جذب کند.
در‌حال‌حاضر، اکثر شرکت‌های ماینینگ سهامی خاص هستند. برخی از این شرکت‌ها شامل سازندگان پیشرو سخت‌افزار استخراج ایسیک (ASIC) در جهان همچون بیت‌مین (Bitmain) و بیت‌فیوری (Bitfury) و گروه‌های استخراج ابری مانند بیت‌دیِر گروپ (Bitdeer Group) و جنسیس ماینینگ (Genesis Mining) می‌شوند.
بسیاری از این شرکت‌ها رویدادهای موفقی از عرضه‌های خصوصی برگزار کرده‌اند؛ اما این رویدادها را نمی‌توان با تأثیر ورود عمومی این شرکت‌ها به بازار سهام مقایسه کرد. برخی از این شرکت‌ها تلاش‌هایی برای عرضه عمومی سهام خود کرده‌اند که خبرسازترین نمونه تلاش ناموفق شرکت بیت‌مین برای ورود به بازار سهام هنگ‌کنگ بوده است. این شرکت در فرایند این عرضه سهام نتوانست سرمایه چندانی جذب کند.
با‌این‌حال، برنامه‌ریزی‌های کلان در این زمینه همچون عرضه عمومی ۶۰میلیون‌دلاری شرکت «اپلاید بلاک چین» (Applied Blockchain) و عرضه عمومی ۱۰۰میلیون‌دلاری شرکت «رودیوم اینترپرایزز» (Rhodium Enterprises) هنوز ادامه دارد و می‌تواند نویدبخش جذب سرمایه به صنعت استخراج ارز دیجیتال باشد.
افزایش بهره‌وری دستگاه‌های ماینینگ
بهبود بهره‌وری دستگاه‌های ماینینگ نیز در جلب ماینرهای جدید به این حوزه نقش بسزایی ایفا می‌کند. با افزایش قابلیت و درعین‌حال کوچک‌ترشدن تراشه‌های استخراج، تجهیزات ماینینگ می‌توانند با مصرف همان انرژی، عملکرد و سرعت بهتری از خود نشان دهند. رقابت تنگاتنگ شرکت‌های تولیدکننده این تراشه‌ها می‌تواند گواهی بر ظرفیت رشد و گسترش جامعه ماینرها باشد.
به‌عنوان مثال، ماینرهای نسل دوم شرکت اینتل (Intel) با مصرف ۲۶ ژول انرژی در‌مقایسه‌با جدیدترین مدل انت‌ماینر اس۱۹ با مصرف ۲۷٫۵ ژول انرژی، عملکرد بهتری از خود نشان داده‌اند و قیمت مناسب‌تری دارند. هر دو تراشه توانسته‌اند گوی سبقت را از جدیدترین مدل واتس‌ماینر (Whatsminer) تولید شرکت میکروبی‌تی (MicroBT) با مصرف ۳۱ ژول انرژی بربایند.
رقابت در این حوزه به‌اندازه‌ای جذاب است که شرکت‌های بزرگی همچون سامسونگ هم وارد آن شده‌اند. سال گذشته، خبر تولید تراشه‌های ۳نانومتری غول فناوری کره‌ای با بهبود ۲۳درصدی عملکرد سروصدای زیادی به‌پا کرد. این شرکت اعلام کرده است که تا سال ۲۰۲۵، تراشه‌های ۲نانومتری وارد بازار خواهد کرد. برای درک بهتر میزان پیشرفت شرکت‌ها در عرضه تراشه‌های کوچک‌تر و کارآمدتر، باید ابعاد تراشه‌های جدید را با تراشه‌های ۵۵نانومتری انت‌ماینر اس۱ مقایسه کنیم؛ تراشه‌هایی که در سال ۲۰۱۳ تولید می‌شدند.
امید به آینده استخراج از بین نرفته است
افزایش رقابت ماینرها و تولید دستگاه‌های پرمصرف‌تر، به‌ویژه در شبکه‌هایی مانند بیت کوین، باعث مصرف بیشتر انرژی و انتشار گسترده‌تر گازهای گلخانه‌ای شده است. انتقادهایی که از سال‌ها پیش درباره مصرف زیاد انرژی مطرح شده بود، طرح ایده اثبات سهام را به‌دنبال داشت که با رویداد مِرج اتریوم به‌‌طور‌جدی‌تر آینده استخراج را تهدید می‌کند.
مشکلاتی مانند موانع قانون‌گذاری، اطمینان‌نداشتن از سودآوری دائمی، دغدغه‌های زیست‌محیطی و تمایل روزافزون بلاک چین‌ها به الگوریتم اثبات سهام می‌توانند تأثیراتی بازگشت‌ناپذیر بر آینده استخراج بگذارند.
در این مقاله، راهکارهایی را بررسی کردیم که به بهبود شرایط صنعت استخراج می‌توانند کمک کنند. استفاده از ابزارهای مشتقه در صنعت استخراج، ورود مفهوم استخراج به گیم‌فای، استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر، عرضه عمومی سهام شرکت‌های ماینینگ و افزایش بهره‌وری دستگاه‌های استخراج برخی از راهکارهایی هستند که می‌توانند ماینرها را به ادامه حیات این صنعت امیدوار کنند.