آیا بیت کوین در ایران قانونی است؟ در پاسخ به این سوال باید گفت هم بله هم نه. در واقع جواب این سوال بستگی به این دارد که چه کاری می‌خواهید انجام دهید؟ سرمایه‌گذاری و نگهداری بیت کوین در ایران برای افراد حقیقی از نظر قانونی هیچ مانعی پیش روی آنها نیست اما اگر قصد فعالیت بصورت گسترده تجاری یا راه‌اندازی یک کسب‌وکار مرتبط با بیت کوین را داشته باشید، پاسخ کمی متفاوت‌تر خواهد بود.
به‌دلیل تازه بودن این فضا و عدم وجود زیرساخت‌های کلی بدیهی است که عملکرد دولت‌های سراسر دنیا در مورد بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال شفاف و قطعی نیست. با این حال، در ادامه با استفاده از گزارش‌های دریافت شده و صحبت‌های مسئولان اجرایی کشور طی چند سال اخیر، رویکرد کلی نهادهای مختلف اجرایی و قانون‌گذار را درباره فضای ارزهای دیجیتال بررسی خواهیم نمود. در صورت ایجاد تغییرات گسترده درباره مقررات این حوزه، این پست آپدیت خواهد شد.
آیا بیت کوین در ایران قانونی است؟
بیت کوین در ایران به‌طور کامل هنوز به رسمیت شناخته نشده است، اما نگهداری و سرمایه‌گذاری یا استفاده از بیت کوین در کشور جرم نیست.
طبق ماده ۲ قانون مجازات عمومی در ایران، (هر فعل یا ترک فعل که مطابق قانون قابل مجازات یا مستلزم اقدامات تأمینی یا تربیتی باشد جرم محسوب است و هیچ امری را نمی‌توان جرم دانست مگر آنکه به موجب قانون برای آن مجازات یا اقدامات تأمینی یا تربیتی تعیین شده باشد.)
بنابراین، به‌دلیل اینکه مجازاتی برای خریدوفروش ارزهای دیجیتال یا نگهداری بیت کوین در زمان تهیه این مطلب تصویب نشده، نمی‌توان این اعمال را جرم تلقی کرد.
جرم نبودن نگهداری از بیت کوین و استفاده آن تنها در مواردی است که بیت کوین ابزار جرم دیگری نباشد یا قانون را نقض نکند. به‌عنوان مثال، از آنجایی که در ایران پول‌شویی جرم است، اگر با بیت کوین پول‌شویی یا هر فعالیت مجرمانه دیگر انجام پذیرد، مشمول مجازات خواهد بود.
نهادهایی مانند پلیس فتا در قبال کلاهبرداری‌های این حوزه مسئولیت و اختیار کامل دارند. بنابراین، جدا از بحث ارزهای دیجیتال، به‌عنوان یک فناوری نوین، قانون پیگیری‌های لازم را تا جایی که ممکن باشد می‌تواند انجام دهد.
در صورت رخ دادن هرگونه کلاهبرداری، هک و نفوذ و یا عدم وفای به عهد در حوزه ارزهای دیجیتال، یک شخص می‌تواند شکایت رسمی ارائه کند و قوه قضاییه به آن رسیدگی خواهد نمود.
شرایط فعالیت برای کسب‌وکارها
در مورد شرایط فعالیت برای کسب‌وکارها باید عنوان کرد که صرافی‌های ارز دیجیتال، درگاه‌های پرداخت مربوط به ارزهای دیجیتال و سایر پلتفرم ها در زمان تهیه این گزارش در کشور فعالیت دارند، اما به هیچ عنوان مجوز رسمی از سوی بانک مرکزی برای تأسیس صرافی یا سایت خرید و فروش ارزهای دیجیتال صادر نمی‌شود و تمامی سایت‌ها و مراکز کنونی به‌صورت غیررسمی در حال فعالیت هستند. همچنین بانک مرکزی در زمستان ۹۶ در این خصوص بیانیه‌ای منتشر کرد.
در سال ۹۷، بانک مرکزی پیش‌نویسی را با عنوان قوانین ارزهای دیجیتال را منتشر کرد. در ابتدا قرار بود پس از چند ماه این پیش‌نویس به تصویب نهایی برسد که در زمان تهیه این مطلب، هنوز چنین اتفاقی نیفتاده است. در این پیش‌نویس آمده که صرافی‌ها می‌توانند با دریافت مجوز فعالیت کنند، اما استفاده از بیت کوین به‌عنوان یک ابزار پرداخت ممنوع خواهد بود.
در اصل نگهداری و خرید و فروش بیت کوین برای مردم جرم نیست، اما در مقیاس بزرگ و حوزه پرداخت‌های کلان کشور، فعلاً مجوز خاصی برای آن صادر نشده است.
وضعیت قانونی استخراج بیت کوین در ایران
استخراج بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال در ایران قانونی است، به شرط آنکه از وزارت صنعت، معدن و تجارت مجوز دریافت شود. استخراج ارزهای دیجیتال بدون مجوز از وزارت صمت، کاری غیرقانونی است و در ادامه باید از وزارت نیرو، برق مخصوص ماینینگ با تعرفه صادراتی دریافت کرد.
به‌‌صرفه روش استخراج بیت کوین از طریق دستگاه‌های استخراجی تحت عنوان ای‌سیک (ASIC) انجام می‌شود. این دستگاه‌ها اغلب وارداتی هستند که تا قبل از تیر ماه ۹۸، اداره گمرک ایران، واردات دستگاه‌های استخراج را ممنوع کرده بود و این دستگاه‌ها معمولا به‌صورت قاچاق به کشور وارد می‌شدند. همین مسئله باعث شده بود که قانون، حق ضبط و توقیف این دستگاه‌ها را تحت هر عنوانی داشته باشد.
هم‌اکنون امکان وارد کردن دستگاه‌های استخراج به ایران وجود دارد، اما طبق گفته‌های معاون گمرک، برای ترخیص دستگاه‌های استخراج هم اخذ مجوز از وزارت صنعت امری کاملا ضروری است.
البته در مورد آن دسته از دستگاه‌های استخراجی که قبلاً برچسب قاچاق خورده و یا توقیف شده‌اند، انجمن بلاک چین ایران اعلام کرده که افراد می‌توانند با خوداظهاری و پرداخت عوارض و جریمه دستگاه‌ها، نسبت به آزادسازی آنها اقدام نمایند.
علی بابک‌نیا که دبیر کارگروه استخراج رمز ارز انجمن بلاکچین ایران است درباره جزئیات این طرح گفت:
طرح خوداظهاری در قالب ۵ بند تهیه شده است که در آن وزارت صنعت متولی طرح خوداظهاری تجهیزات ماینر تعیین گردیده است. در بند بعدی آن آمده است که آن اشخاصی که جواز تاسیس استخراج رمز ارز از وزارت صمت را دارند امکان بهره‌مندی از طرح را خواهند داشت و درخواست خود را می‌توانند از طریق سامانه بهین یاب مطرح کنند. استخراج‌کنندگان پس از اعلام تعداد و نوع این تجهیزات باید نسبت به پرداخت عوارض و حقوق گمرکی که متعاقبا برای هر دستگاه اعلام می‌شود، اقدام نمایند و بعد از تأیید این مراحل این دستگاه‌ها به عنوان دستگاه‌های دارای مجوز قانونی در فارم‌ها و سیستم استخراج رمز ارزها استفاده می‌شوند.
بنابراین، استخراج بیت کوین در ایران یک صنعت بوده و در صورتی قانونی است که بتوان مجوزهای لازم را از وزارت صنعت و وزارت نیرو دریافت کرد، در غیر این صورت سازمان نیرو می‌تواند استفاده از برق را برای این فعالیت جلوگیری کند و همچنین نیروی انتظامی نیز حق ضبط دستگاه‌های استخراج را دارد.
جمع‌بندی
- آیا استفاده یا نگهداری از بیت کوین در ایران جرم است؟ خیر هم‌اکنون برای این مبحث جرم‌انگاری انجام نشده است.
- آیا بحث ماینینگ قانونی است؟ بله اما با اخذ مجوز قانونی
- آیا واردات تجهیزات استخراج امری قانونی است؟ واردات این دستگاه‌ها مشروط به دریافت مجوز قانونی از وزارت صمت است.
- آیا ورود بانک‌ها، صرافی‌ها و موسسات مالی به این حوزه مجاز است؟ در حال حاضر خیر.
- آیا خرید و فروش و نگهداری ارزهای دیجیتال برای مردم جامعه آزاد است؟ بله این کار در حال حاضر جرم نیست.
- آیا امکان شکایت برای جرائم مربوطه در این حوزه وجود دارد و آیا پیگیری خواهد شد؟ بله، رویه پیگیری مشابه سایر جرم های کیفری و پرونده های حقوقی است.